Mulleres coraxe na música: Patti Smith

Patti Smith é unha cantante e poetisa estadounidense nacida o 30 de decembro de 1946 en Chicago. En 1969 trasladouse a Nova York, onde traballou como xornalista e actriz e entusiasmouse pola poesía de Rimbaud. Saltou á fama durante o movemento punk co seu álbum de debut “Horses” (1975). Alcumada “a madriña do punk“, trouxo un punto de vista feminista e intelectual á música punk e converteuse nunha das artistas máis influentes da música rock, integrándoa cun estilo de poesía beat. As súas letras introduciron a poesía francesa do século XIX á mocidade norteamericana.  Analizando a longa e intensa traxectoria profesional de Patti Smith achamos que as súas obras están repletas de heroes e heroínas aos que homenaxeaba. Por iso, cando falamos da poesía de Patti Smith, non podemos pasar por alto, entre outros, o nome de Arthur Rimbaud, poeta francés do século XIX que inspirou a Patti desde o mesmo día que leu a súa obra. Tanto é así que a influencia deste autor perdurou ao longo de toda a súa carreira. (Tedes más información aquí.)

Patti Smith é unha das artistas máis influentes da historia do rock feminino ao que logrou achegar un toque feminista e intelectual que deixou un interesante sinal e conseguiu elevala á categoría de mito para as xeracións posteriores. A súa faceta musical, con máis de dez álbums, compleméntase con máis dunha ducia de libros de poemas e escritos, e unha produción artística, sobre todo de debuxos, exposta en diversas ocasións en salas e museos. A súa canción máis coñecida, “Because the Night“, escrita en colaboración con Bruce Springsteen; chegou ao posto número 13 da lista Billboard de Estados Unidos en 1978, sendo posteriormente versionada polo propio Springsteen, Keel, 10,000_Maniacs, R.E.M. ou U2.

Despois dunha pausa de varios anos, regresou en 1988 co álbum “Dream of Life“, tras o cal volveu anunciar a súa retirada definitiva. Neste album inclúe a canción “People Have the Power“.

No entanto, en 1996 reapareceu con “Gone Again“, en 1997 publicou “Peace and Noise“, en 2000 gravou “Gung Ho” e en 2002 lanzou o disco recompilatorio Land (1975-2002) para conmemorar os seus 27 anos no mundo da música.

Non agardes máis e achégate ás Bibliotecas Municipais da Coruña e consulta toda a producción musical desta extraordinaria autora e ademáis temos a seguinte bibliografía para que coñezas de preto a esta #MullerCoraxe:

Patti Smith / Nick Johnstone (Cátedra, 1998)

Nick Johnstone desvela a historia da artista de Chicago que mesturaba a poesía, o teatro underground, o rock e o jazz, e que desempeñou un papel crave na construción da escena punk neoiorquina a mediados dos 70. Este texto supón unha irresistible inmersión na vida e na época desta fascinante muller que sempre ha rehuido o encasillamiento e cuxa lenda vai unida a nomes como Arthur Rimbaud, Robert Mapplethorpe, Sam Shepard ou Bruce Springsteen.

 

 

Eramos unos niños / Patti Smith (Lumen, 2011)

Gañador do National Book Awards.

Foi o verán en que morreu Coltrane. Os hippies alzaron os seus brazos baleiros e China detonou a bomba de hidróxeno. Jimi Hendrix prendeu lume á súa guitarra en Monterey. Foi o verán do amor. E naquel clima cambiante e inhóspito, un encontro casual cambiou o curso da vida de Patti Smith: foi o verán en que coñeceu a Robert Mapplethorpe. Era o mes de xullo de 1967 e eran uns nenos, pero a partir de entón selaron unha amizade que só acabaría coa morte do gran fotógrafo en 1989. Diso fala este espléndido libro de memorias, da vida en común destes artistas, os dous entusiastas e apaixonados, que cruzaron a grandes pasos a periferia de Nova York para chegar até o centro neurálxico da nova arte. Foi así que acabaron instalándose no hotel Chelsea e convertéronse nos protagonistas dun mundo hoxe xa perdido onde reinaban Allen Ginzberg, Andy Warhol e os seus mozos, e creábanse as grandes bandas de música que marcaron os anos finais do século XX, mentres a sida facía estragos. Lonxe de ser un libro triste e nostálxico, Eramos unos niños é unha homenaxe á amizade sen trabas, e as súas páxinas cargadas de vitalidade e humor devólvennos o sabor desa gran cidade onde houbo un tempo en que case todo era posible.

Tejiendo sueños / Patti Smith (Lumen, 2014)

Un pequeno libro de memorias que se pode ler como o complemento perfecto de Éramos unos niños.

Ás veces bastan uns calcetíns vellos cheos de canicas, un alpendre negro habitado por morcegos e unha mochila cargada de trastes imposibles para coser un libro pequeno e fermoso, unhas memorias feitas de detalles cotiáns que o talento de Patti Smith converteu nunha chistera chea de palabras máxicas. “Alguén me preguntou se “Tejiendo sueños” podía considerarse uns contos de fadas. Sempre me encantou ese tipo de historias, pero non creo que o sexa. Todo o que contén este libriño é certo, e tal como está escrito ocorreu. Escribilo arrincoume do meu estraño letargo e espero que nalgunha medida encher ao lector dunha vaga e curiosa alegría.” Patti Smith

M Train / Patti Smith (Bloomsbury, 2015)

Dispoñible en inglés, este é o seu segundo libro de memorias, “M Train”. Se o primeiro viraba ao redor da súa relación co fotógrafo Robert Mapplethorpe, este é “un mapa de estradas” da vida de Patti Smith, que é evocada a través de dezaoito tendas de café e cafetarías que frecuentou ao longo da mesma. O libro iníciase no Cafe de Greenwich Village de New York. Na foto da portada, aparece Smith na súa mesa favorita deste café, no día en que pechou. Revela a súa vida de poeta, dramaturga, cantante, artista, viúva e peregrina coma se fose un mapa de estradas. Desde o seu até as súas viaxes por Xapón, México, Marrocos ou Islandia, a súa relación con Robert Mapplethorpe -quen lle fixo a mítica foto da portada de ‘Horses’-, o seu matrimonio con Fred “Sonic” Smith, da banda MC5 e falecido en 1994, ou os seus dous fillos e a súa retirada no oitenta dos escenarios para dedicarse á súa familia até a súa volta á música de novo.

O pase de diapositivas require JavaScript.

Mulleres coraxe: Reclamando o espazo a berros

Marc Augé falaba hai tempo dos non espazos, dos non lugares; Hannah Arendt falaba moito do concepto de existir como a capacidade de ser vistx e ouvidx para o mundo. Itziar Ziga recolleu o espazo e non esperou a ter ningunha capacidade especial porque ela xa vai con superpoderes incorporados no campo da teoría postfeminista e nin reclamou espazo ningún nin pediu permiso para falar e existir, senón que chantou nas caras de quen non quixese ver que existía, que existía un colectivo de mulleres quen de modificar o espazo ao antoxo da realidade contemporánea, unhas alquimistas do feminismo que transformaban o que tocaban en lume inspirador para todas as compañeiras que aínda dubidan en reclamar o seu (corpo, vida, independencia, igualdade real).

E do mesmo xeito sucede no ámbito musical alternativo, onde o lugar parece o máis axeitado para a existencia de toda a diversidade posíble, pero parece que sempre segue a haber certo prexuízo para un grupo de punk feito por mulleres, para un grupo electro abertamente feminista, ou simplemente que pase por riba (coma en calquera outro xénero musical) das dependencias creadas polo sempiterno director de orquestra chamado home, relegado a non ser frontman.

Moitas foron as que abriron camiño hai tempo, algunhas xa reseñadas neste propio blogue, moitas as que seguen a rachar co discurso masculinista imperante no ámbito máis coñecido e re-coñecido no panorama actual, como señalaba o compañeiro Campos hai uns días. Mais na sombra do ambiente musical de máis sona, resulta sorprendente a cantidade de grupos que concretan o seu discurso musical nunha proclama directa do seu propio espazo, diferenciado e complementario, posicionado e comprometido coa defensa dos dereitos das mulleres, da poboación LGTBQ ou coa defensa da Terra.

Grupos como as canadienses Harum Scarum ou as francesas La Fraction son case pedras chave na reivindicación punk con letras que afondan no persoal, no social , no político e posicionado abertamente:

Discursos expresados con máis ou menos intensidade na música máis actual, Trágatelo, No Statik, Criaturas, Punch… Discursos xa clásicos como Bikini Kill ou Le Tigre, expresados a ritmo de pop, rock ou con tintes electrónicos. Ou determinadas personalidades, que pola súa forza, pola súa implicación e posicionamento claro, seguen a provocar reaccións. É o caso de Nic Endo, artista comprometida desde hai anos participando do proxecto de tecno Atari Teenage Riot, que xa nacera no seu momento como resposta á crecente escea electrónica de tintes fascistas en Alemania, posicionouse desde un primeiro momento comprometida coas loitas sociales e declarando o propio grupo como antifascista, antiracista e antihomófobo. A fama que acadaron fixo que coa súa volta, as reaccións o seu discurso estiveran máis presentes que nunca.

Do mesmo xeito, cerca de nós, grupos como Obediencia, Belgrado, Accidente ou Perräs Salvajes non deixan de tocar unha e mil veces polo Estado e descendendo á escea local, Lascivos sin dúbia marcou unha etapa na escea punk cun sonido cru, garaxe e unha actitude incontestable:

E xa máis recentemente sorprende a actitude totalmente herdada do Riot Grrrl dos 90s das integrantes de Calixta, un proxecto que non deixa de rodar na escea local, cunha xira polo norte do Estado aínda recente e mesturando os ecos do grunge con rock de gusto stoner e actitude, moita actitude!

E para xs que gustedes dos sons menos accesibles, botádelle un ollo a este perfil de Tumblr, incontestable á hora de falar das mulleres no punk.

E bo día da Muller!!!

Mulleres coraxe: Josephine Baker: banana girl

Dentro de la programación especial que las Bibliotecas Municipales de A Coruña dedicamos este año al Día Internacional de la Mujer, queremos destacar a un icono músical y político, la primera mujer afroamericana en recibir honores militares en Francia que recientemente descubrí viendo un documental de “Los locos años 20” ; hablo de Josephine Baker y su sola presencia en la pantalla me cautivó.

Josephine Baker

La expresión de su rostro, su manera de bailar, me parecieron muy transgresoras para la época y además resultaba ser un personaje cómico. No pude resistirme a investigar más sobre la figura de esta mujer y fue una grata sorpresa descubrir a todo un personaje que iba más allá de una bailarina de charlestone.

Josephine Baker nació en el estado de Missouri, pasó su niñez realizando labores domésticas y cuidando niños en casas de familias blancas adineradas, quienes le recordaban constantemente que no debía besar a los niños. Tenía 8 años cuando una patrona le quemó las manos por usar mucho jabón al lavar la ropa. Dejó la escuela cuando tenía 12 años de edad convirtiéndose en una niña de la calle en Saint Louis.  Al cumplir 13 años, Josephine obtuvo un empleo atendiendo mesas en el club “The Old Chauffer”. En ese local conoció a Willie Wells con quien estuvo casada durante un breve tiempo y  como desde muy pequeña había aprendido a ser independiente “a la fuerza” nunca dependió económicamente de sus parejas.

Desde muy joven, se dedicó a ser bailarina no sin muchas dificultades ya que al principio fue rechazada en varios grupos porque la consideraban “torpe y con una piel demasiado oscura”. A pesar de esto, en 1923 logra unirse al coro de The Dixie Steppers que representaban la comedia musical Shuffle Along de Sissle and Blake, y se traslada a Nueva York. Pronto logra presentarse en Broadway, en el espectáculo Chocolate Dandies. De igual forma, actúa en el Plantation Club y en el Cotton Club de Harlem.

En 1925 prueba suerte en Europa y viaja a París, será allí donde recoja grandes éxitos y de su mano se introduce el charlestone en el viejo continente. Aclamada por el público su carrera se afianza al protagonizar varias películas como: Le Siréne des Tropiques, Zou o Princesse Tam Tam. En 1937 se nacionalizará como ciudadana francesa y será en este país donde resida hasta el final de sus días.

Josephine Baker de uniforme

Además de conocida como artista, esta mujer es recordada por su valor humano. Cuando estalló la Segunda guerra mundial colaboró como voluntaria y más tarde se unió a la Resistencia Francesa. Por este motivo, recibió dos importantes acreditaciones en el que ya era su país: La legión de Honor y de la Cruz de Guerra.

Baker, adoptó a 12 huérfanos de diversos orígenes a los que ella misma denominaba la “Tribu del arco iris” ya que opinaba que las diferencias étnicas no impedían que las personas se pudiesen ver como hermanos. Se ocupa de esta gran familia, la cual la acompaña allí a dónde va. Es entonces cuando decide volver a su país de origen, con la intención de luchar por los derechos civiles y  en contra de la discriminación racial pero allí se topa con el rechazo de parte de la sociedad norteamericana que no acepta que una mujer negra tenga el reconocimiento y la fama que tiene Josephine Baker.

Un país, que nunca olvidará a la gran Josephine Baker será Cuba, entre 1950 y 1966 Baker viaja al país hasta en cinco ocasiones. Allí es recibida y aclamada por el público, hasta el punto de que la gran Rita Montaner la imita en el escenario del Teatro Martí. A pesar de esto, dos años más tarde, Josephine sufre la humillación de no querer ser alojada por un hotel debido al color de su piel, así el lujoso Hotel Nacional se ve envuelto en una dura polémica; en pocas horas cientos de cubanos se manifiestan a las puertas del hotel. A pesar de que institucionalmente Baker no siempre se vio respaldada por el gobierno cubano no ocurrió lo mismo con el pueblo de Cuba que siempre demostró su cariño, respeto y admiración por la artista.

Pasan los años y la situación económica de Baker se resiente, ante lo que no duda de pedir ayuda de manera pública, es entonces cuando decide volver a los escenarios en diferentes ocasiones, siendo la última en 1975, para presentar en el Bobino Théâtre de París una gala para celebrar sus 50 años en escena, en aquel momento Josephine cuenta con 69 años.

Quizás, este retorno a la escena fue demasiado duro para ella; lo cierto es que, cuatro días después, sufrió un derrame cerebral falleciendo en la madrugada del día 12 de abril.
Josephine Baker fue la primera mujer norteamericana que recibió honores militares en su funeral. Fue enterrada en Mónaco.

La vida de Josephine Baker ha sido fuente de inspiración para muchos espectáculos, en 1991 la Home Box Office (HBO), uno de los canales de televisión por cable y satélite más populares de Estados Unidos, presentó el documental “The Josephine Baker Story” que ganó dos Premios Emmy. El 20 de Mayo fue nombrado el “Día de Josephine Baker” en honor a sus esfuerzos contra la segregación racial en Estados Unidos.

Fue desde luego una mujer rompedora, avanzada para su tiempo y muy luchadora, fue una “mujer coraje”, vivió su vida, sin importarle demasiado lo que los demás dijeran sobre ella, yendo incluso en contra de las normas vigentes en la época (tanto sociales como legales). Fue Josephine Baker, sin duda, una mujer que dejó huella, que marcó el camino, que vivió intensamente.

Mulleres coraxe: Lista de Reproducción Forum Marzo 2014

Dentro da programación especial que as Bibliotecas Municipais de A Coruña adicamos este ano ó Día Internacional da Muller, queremos destacar ás nosas mulleres coraxe dentro da música.

Ao igual que a música evolucionou, a muller foise desenvolvendo dentro desta arte con grandes dificultades e rompendo importantes brechas marcadas polas diferencias de xénero prevalecentes dende moi atrás, e que afortunadamente forense superando. Pouco a pouco, e coma en case tódolos ámbitos, e con moitos esforzos a muller adquiriu unha respetable posición na sociedade musical. Aportou a súa creatividade e o seu talento en diferentes estilos musicais ata chegar sen darse apenas conta a ser líderes de bandas de rock ou a convertirse en conocidísmas instrumentistas por exemplo.

A lista de mulleres destacadas dentro da música seria moi longa asi que na Lista de Reproducción da Biblioteca Forum Metropolitano tan só deixamos unha pequena escolma que abrangue diversos xéneros musicais e diferentes épocas.

Destacamos na ópera a gran Maria Anna Cecilia Sophia Kalogeropoulos, máis coñecida polo nome artístico de Maria Callas, a máis famosa cantante de ópera do período de posguerra. Ademáis combinaba unha impecable técnica do bel canto con un gran talento dramático, o que fixo dela a máis famosa actriz cantante naquela época. Cecilia Bartoli, unha mezzosoprano coloratura italiana cantante de óperas e recitais. Bartoli fíxose mundialmente coñecida moi nova, contando con menos de vinte anos.

A gran voz do século XX está encarnada baixo a figura de Nina Simone, coñecida co sobrenome de “High Priestess of Soul” (Gran Sacerdotisa do Soul), quen dende o berce estivo vinculada á música, os 4 anos tocaba o pianoa e aos 10 presentou o seu primeiro recital, asi como destacou na loita polos dereitos civís. Pero a historia da música soul cambiou para sempre con Aretha Franklin apodada como «Lady Soul» ou «Queen of soul» («A Dama do Soul» ou «A Raíña do Soul»), é para algúns unha das artistas máis influíntes na música contemporánea, e chegou a acadar o número un dos 100 cantantes máis grandes de tódolos tempos da revista Rolling Stone. Sen esquecer que no 1987, Franklin converteuse na primeira muller en entrar no Rock and Roll Hall of Fame.2

E do soul a unha das mellores voces do jazz femenino, Ella Fitzgeral, alcumada Lady Ella e The First Lady of Song (A primeira dama da canción). Pianista e cantante de jazz, ainda que posterior é tamén Diana Krall quen gravou con algúns dos mellares músicos do mundo e encabeza un movemento de xoves e fermosas divas.

Mención especial merece a definida como a madriña do punk, Patti Smith que inventou unha nova definición do feminino: nas súas cancións, na súa poesía, proxectouse como lesbiana, andróxina, home, mártir, Deus-Muller. En 1975 e coa colaboración de John Cale, Patti Smith gravou o seu primeiro disco, Horses, un disco cuxa portada a constituía unha foto feita por Mapplethorpe, na que Smith non era nin home nin muller.

Con Patti Smith comparte década Roberta Joan Anderson coñecida artísticamente como Joni Mitchell que se chegou a converter nunha das cantantes e compositoras máis respetadas de finais do século XX. Ainda que Mitchell é tamén unha exitosa artista plástica; as portadas de case tódolos seus albumes foron creadas por ela mesma.

Máis contemporáneas son féminas como Adele, Lana del Rey ou a xa tristemente desaparecida Amy Winehouse por citar algunha. Pero non queremos rematar a nosa lista sen deixarlle un oco destacado ás grandes da nosa terra como son as Leilía que neste ano 2014 cumprirán 25 anos; a carismática Mercedes Peón ou Marful coa gran Ugia Pedreira quen dí dela mesma “ Non son proletaria da música, nin unha guerreira, nin unha funcionaria. Quizás a súa discípula”

Son só exemplos de mulleres na música, de mulleres coraxe que nesta ocasión quixemos destacar a modo de exemplo pero non esquezades que hai máis, moitas máis… aquí vos deixamos a nosa Lista de Reproducción de Marzo completa:

Adele – Adele 21, Aid – RapoemasRosalía de Castro, Os ollos que falan: once cantares galegos, Amy Winehouse – Back to black, Anni B. Sweet – Oh, Monsters!, Aretha Franklin – Amazing grace, BeBe -Y.,  Björk Homogenic Cat Power Jukebox, Cecilia Bartoli – Opera proibita, Chambao – Con otro aire, Chavela Vargas – ¡Por mi culpa!, Diana Krall Glad rag doll, Ella Fitzgerald Ella Fitzgerald, Fía na Roca – Vente vindo, Joni Mitchell – Dreamland, Lana del Rey – Born to die, Leilía – Consentimento, Madonna – Ray of light, Marful – Marful, Maria Callas – Divina, Mary J Blige – The breakthrough, Mercedes Peón – Isué, Nina Simone – The essential, Norah Jones – Not too late, Patti Smith – Horses, Sinéad O’Connor  – Am I not your girl?

 E lembra que se queres levar en préstamo para a casa algún destes discos ou outros traballos destas mulleres coraxe, consulta a dispoñibilidade dos materiais no Catálogo de Bibliotecas Municipais. Para máis información de mulleres coraxe noutros ámbitos: cine, cómics, literatura consulta a nosa wiki de Mulleres Coraxe